Bilgince.tr.gg

bilginCebilginCe

http://bilgince.tr.gg

• 1 Göçlerin tarihçesi ve siyasal nedenleri
• 2 Adıge'lerin Sürgün Edilmesi
• 3 Çerkesya'dan Sürülenlerin Sayısı
• 4 İndirme Yerleri
• 5 1864 Sonrasındaki Göçler ve Nedenleri
• 6 Abhaz ve Diğer Sığınmacılar
• 7 Kaynaklar




Çerkesya'dan Sürülenlerin Sayısı


Rus kaynaklarına göre, 1863-64 yılları süresince 418 bin kişi Türkiye'ye "göç" etmiştir. 1858-65 yılları arasında göç edenlerin toplam sayısı da 493 bindir. Bu bağlamda 45.023 Natuhay, 27.337 Abadzeh, 165.626 Şapsığ, 74.567 Vıbıh, 11.873 Ciget, 10.500 Bjeduğ, 30 bin Abaza (Abazin), 4 bin Besleney, 15 bin K'emguy, Mahoş, Yegerukay, 30.650 Nogay, 17 bin Kabartay ve 23.193 Çeçen Türkiye'ye yerleşmiştir[14]. 1864 öncesinde tamamı daha az olarak düşünülen [15] Vıbıhların sayısının 74.567 olarak verilmesi ise, Vıbıh limanlarından Türkiye'ye gönderilenlerin tümünün Vıbıh yazılmaları ile açıklanabilir. Ancak bütün bu sayılar, Ruslarca kayıt altına alınmış ve büyük bir olasılıkla düşük tutulmuş olan sayılardır.

İngiliz savaş tarihçisi W.E.D.Allen'e göre, o zamanki Türkiye topraklarına yerleştirilmiş olan Çerkeslerin (Adıge) sayısı 600 binden fazladır [16]. Amerikalı Justin McCarthy, sürülen Çerkes ve diğer Kafkas topluluklarının sayısının 1.200.000 dolayında olabileceğini, bunun ancak 800 bin kadarının hayatta kalabildiğini belirtiyor. Sağ kalan nüfusun 600 bini 1856-64 arasında, 200 bini de 1864 sonrasında göç etmiştir [17]. Şu durumda Allen ve McCarthy'nin 1864'te Türkiye'ye yerleşebilen nüfusa ilişkin tahminleri uyuşmaktadır. General İsmail Berkok'a göre ise, sayı 1 milyon kadardır.Kemal Karpat'a göre Ruslar tarafından Kafkasya'dan sürülenlerin toplamı 2 ile 2,2 milyon arasında olup bunun 1 milyon kadarı ölmüş,ancak 1 milyon ya da 1,2 milyon kadarı hayatta kalabilmiştir (Çerkes Sürgünü,Kemal Karpat,internet).Antero Leitzinger'e göre sürülenlerin sayısı 1.500.000 kadardır (Çerkes Soykırımı Antero Leitzinger,internet).Bütün bunlar, kuşkusuz tahmini sayılardır. Sayıyı daha az ya da daha çok olarak gösteren kaynaklar da vardır. Ancak, Adıge-Çerkes kaynakları, genellikle 1.500.000 kadar bir kitlenin sürüldüğü üzerinde birleşmektedirler.

Sürgüne katılan nüfusun en az dörtte birinin yolculuk, kamp yaşamı ve yeni yerleşim yeri sırasında öldüğü kabul edilmektedir. Rusların doğrudan öldürdüğü Adıge sayısı ise 500 binden fazla olarak tahmin edilmektedir.

W.E.D.Allen'e göre, 1864 Çerkes sürgünü sırasında birkaç bin Abhaz da, Abhazya'dan ya da 1864'te lağvedilen Rusya'ya bağlı Abhaz Prensliği topraklarından bir "kaçış" biçiminde ayrılıp Türkiye'ye sığınmıştır.

Sürgün olayının bindirme limanları kuzeyden güneye Taman, Anapa, Novorossiysk, Gelencik, Tuapse,Psezuapse,Şahe,Vardane,Tığemıps, Soçi, Kosta, Adler, Gagra, Sohum, vb gibi Karadeniz limanlarıdır. Çerkesya'yı boşaltma işi 1864 yılı Haziran ayı ortalarında tamamlanmış, kuzeyde Kuban Irmağından güneyde Bzıb (Psıbe) Irmağına değin uzanan Karadeniz kıyıları ile hinterlandında tek bir Çerkes bile bırakılmamış, ülke korkulası ıssız bir cangıla dönüştürülmüş, bütün Çerkes yerleşim birimleri istisnasız ateşe verilip yakılmış,tarlalar atlara çiğnetilmiş ve meyve ağaçları bile askerlerce bir bir kesilmiştir.Amaç,olası bir Adıge dönüşüne fırsat ya da dağlarda direnenlere,yani Hak'uçlara (Хьак1уцу),vb yararlanacakları hiçbir şey bırakmamak idi.

Orta Kuban ve Orta Laba ırmakları solundaki bataklık ovalara yerleştirilenlerle birlikte,bu yerlerde toplanmış olarak,geride sadece 80 bin kadar bir Adıge nüfusu kalmıştır.