Siyasal statü
|
|
siyasal statü • Rusya Fedarasyonu üyesi Adıgey Cumhuriyeti'nde (AC),Adıge ve Rus dilli nüfusun siyasal temsil eşitliği ilkesine (paritet) dayanan yarı parlamenter bir sistem yürürlüktedir.Yasama organı olan AC Devlet Parlamentosu-Khase (Хасэ) iki kanatlı ve toplam 54 üyelidir:Khase,Maykop ve Adıgeysk kentsel alanları ile birlikte,9 rayonun (seçim çevresinin) her birinin üçer üye ile temsil edildiği ve daha çok Adıgece konuşan üyelerin seçildiği 27 üyeli bir (üst) kanat;rayonların nüfuslarına göre temsil edildiği ve daha çok Rusça konuşan üyelerden oluşan 27 üyeli ikinci bir kanattan oluşur (Alt kanat ya da temsiciler meclisi). Böylece çoğunluktaki Rus ve azınlıktaki Adıge nüfusun siyasal temsil eşitliği (paritet) korunur. • Adige Cumhuriyeti Devlet Başkanı 5 yıl görevde kalır,daha önce seçilmek için Adigece ile Rusça'yı,ikisini birlikte bilme koşulu aranırken,daha sonra,Adige Cumhuriyeti Anayasası'nda yapılan bir değişiklikle,sadece Rusça bilmek yeterli sayılmıştır.Ardından Rusya Fedarasyonu'nda yapılan başka bir yasal değişiklikle,RF Devlet Başkanına,bir prosedüre göre devlet başkanını atama yetkisi verilmiştir.Nitekim,daha önce Aslan Carım ve Hazret Sovmen seçimle iş başına gelmişlerdir.Ama 13 Ocak 2007 'de görev süresi sona eren Hazret Sovmen'in yerine,Aslançerıy Thak'uşın (Тхьак1ущынэ Аслъанчэрый;A.Thakuşinov,d.1947,Vılap köyü,Krasnogvardeysk rayonu,AC)RF Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından atanmış ve bu atama kararı 13.12.2006'da AC Devlet Parlamentosu-Khase tarafından da onanarak,13.01.2007 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiş ve böylece Maykop Devlet Teknoloji Üniversitesi rektörlüğünden gelen Prof.Dr.A.Thak'uşın, Adigey Cumhuriyeti 'nin atanmış Devlet Başkanı olarak göreve başlamıştır. • Bakanlar Kurulu, Parlamento (Khase) dışından Devlet Başkanı tarafından atanmakta ve görevden alınabilmektedir.Atamanın yürürlüğe girmesi için Khase onayı da zorunludur.Başbakan Vladimir Samojenkov başkanlığında yeni Bakanlar Kurulu oluşturulmuştur ('Adıge maq' gazetesi (internet),18.01.2007). • Yerel idari birimler ve belediye kuruluşları da Başkan'a ve Khase'ye,görev alanları dahilinde bağlıdır.Yargı,yüksek (Adalet Divanı) ve alt kademe mahkemelerden oluşur (bk.Adıgey Cumhuriyeti Yasaları,"AC Anayasası",Ankara,2000). İdari yapı • Yasama organı "Adıge Devlet Parlamentosu-Khase" olup iki kanattan oluşur:ilk 27 üye,9 seçim çevresinin (rayon) her biri adına 3 üye olmak üzere seçilir ve Khase'nin üst kanadını (Senato) oluşturur.9 rayonun 7'sinde Adıge nüfus,daha yoğun olduğundan,çoğunlukla Adıge adaylar seçilir.Geri kalan 27 üye ise,her bir rayona 1 üye verilerek,kalan 18 üye de nüfus sayısına göre rayonlara bölüştürülerek seçilir.Rus nüfusun çoğunlukta olması nedeniyle,bu son 27 üyenin çoğunluğu Rus adaylardan seçilir,bu da Khase'nin alt kanadını (Temsilciler Meclisi),ikisi birlikte,tek bir organ olan Devlet Parlamentosu-Khase'yi oluşturur.Böylece Rusça ve Adıgece konuşanların siyasal temsil eşitliği (paritet) korunur. • Devlet Başkanı (Prezident),RF Devlet Başkanı tarafından 5 yıllığına atanır. Başbakan ve Bakanlar Parlamento dışından olmak üzere Devlet Başkanı tarafından atanır ve görevden alınabilir. Atamaların yürürlüğe girmesi için Khase (Parlamento) onayı da gereklidir. • Yargı,Adalet Divanı (Yüksek Mahkeme) ve alt kademe mahkemelerden oluşur.AC Başsavcılığı RF Başsavcılığına doğrudan bağlıdır. • AC'de Rusça ve Adıgece (K'emguy lehçesi) resmi dillerdir. • AC, 2 kentsel alan ve 7 rayona,rayonlar da okrug (bucak) denilen daha alt yönetim birimlerine ayrılır.Tüm bu birimlerin seçimle oluşan yerel meclisleri,seçilen ya da atanan yöneticileri bulunur (Ayrıca bk.Adıgey Cumhuriyeti Yasaları,"AC Anayasası" bölümü,Ankara,2000). |
